پيوست‌2 :فراداده‌ چيست‌؟

به‌ داده‌هاي‌ توصيفي‌ درباره داده‌ها و اطلاعاتي‌ كه‌ براي‌ توصيف‌ يك‌ صفحه‌، در آن‌ صفحه‌ درج‌ شده‌، فراداده‌(metadata) مي‌گويند. مؤلف‌، عنوان‌ صفحه‌، زبان‌، موضوع‌، و كليدواژه‌ها از جمله عناصر اين‌ داده‌ها هستند.
هر طرح‌ فرادادي‌ معمولاً خصوصيات‌ زير را دارد:
- تعداد متناهي‌ اجزاء،
- نام‌ هر جزء،
- معناي‌ هر جزء.
معمولاً ساختار معنايي‌، تشريح‌كننده محتوا، محل‌ نگهداري‌، خصوصيات‌ فيزيكي‌، نوع‌ (مثلاً متن‌، تصوير، نقشه‌ يا مدل‌) و شكل‌ (نگارش‌ چاپي‌، فايل‌ الكترونيكي‌) منبع‌ است‌. عناصر اصلي‌ فرادادي‌ كه‌ دسترسي‌ به‌ اسناد منتشرشده‌ را فراهم‌ مي‌كنند، پديدآورنده اثر، زمان‌ و مكان‌ نشر، و زمينه‌هاي‌ موضوعي‌ را شامل‌ مي‌شوند. در مورد اطلاعات‌ غيررقومي‌ ] = غيرديجيتالي‌ [ از قبيل‌ مواد چاپي‌ مانند كتاب‌ و مجله‌، بايد عناصر فرادادي‌ از قبيل‌- مثلاً- شماره بازيابي‌ مورد استفاده‌ در كتابخانه‌ نيز اضافه‌ شوند تابه‌ مكانيابي‌ اطلاعات‌ كمك‌ كند (7، ص‌. 37-31).
مدلهاي‌ گوناگوني‌ براي‌ درج‌ فراداده‌ در صفحه‌هاي‌ وب‌ وجود دارند كه‌ به‌ دو مدل‌ از مهمترين‌ آنها اشاره‌ مي‌كنيم‌:
- مدل‌ «چارچوب‌ توصيف‌ منبع‌» (آردي‌اف‌Resource Description Fraamework: RDF)،
- مدل‌«هسته دابلين‌» (دي‌سي‌) (Dublin Core: DC).
مدل‌ «چارچوب‌ توصيف‌ منبع‌» از سوي‌ «كنسرسيوم‌ وب‌ جهاني‌» توصيه‌ شده‌. اين‌ مدل‌، واژگاني‌ را كه‌ توسط‌ «هسته دابلين‌» و ساير واژگان‌ فرادادي‌ استاندارد پوشش‌ داده‌ نمي‌شوند، دربرمي‌گيرد. «كنسرسيوم‌ وب‌ جهاني‌» اين‌ مدل‌ را بويژه‌ براي‌ استفاده‌ در سندهاي‌ «ايكس‌ام‌ال‌» توصيه‌ كرده‌ است‌. «آردي‌اف‌» چهارچوبي‌ را براي‌ ارائه هر نوع‌ فراداده‌ از هر شكلواره‌(schema)، در سطح‌ بسيار بالاي‌ پيچيدگي‌ ارائه‌ مي‌دهد.
«مدل‌ هسته دابلين‌» در كارگاههايي‌ كه‌ در 1995 در دوبلين‌ (اوهايو) برگزار شد توسعه‌ يافت‌ و شامل‌ 15 عنصر فرادادي‌ مشترك‌ براي‌ رسانه‌هاي‌ ديجيتالي‌ و غيرديجيتالي‌ (مثل‌ كتابخانه‌هاي‌ الكترونيكي‌، سنتي‌ و موزه‌ها) است‌. «هسته دابلين‌» احتمالاً بيشترين‌ كاربرد را در جهان‌ دارد» (6، ص‌252).

درج‌ فراداده‌ براساس‌ طرح‌ «هسته‌ دابلين‌»
طبقه‌بندي‌ عناصر براساس‌ طرح‌ «هسته دابلين‌» به‌ترتيب‌ زير است‌ (7، ص‌.35-33 و 8، ص‌62):

چگونه‌ يك‌ طرح‌ فراداده ساده‌ را در صفحه وب‌ درج‌ كنيم‌؟
صفحه وب‌ موردنظر را در محيط‌ ويرايشگر مناسب‌ باز كنيد و همانند الگوي‌ زير عمل‌ نماييد:

<html>
<head>
<meta name="description" content="Iranian Information and Documentation Center:IRANDOC main works are research, training and information service. Research on information science, as part of IRANDOC mission is carried out by Research units">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1256">
<meta name="Author" content="Mahmoud Bababie babaie@irandoc.ac.ir">
<meta http-equiv="library" content="#1">
<meta name="robots" content="index,follow" />
<meta name="revisit" content="7 day" />
<meta name="Keywords" content="Iran, Persian site, thesis, theses, Research, Information, Science, Iran, Iranian , Higher Education, IRANDOC, Information Science, Caspian Sea, Tehran, Librarian, Special Libraries, Iranian, Universities, Persian, ASTINFO, Documentation, Terminology, Special, Libraries">
<title>"Iranian Information and Documentation Center(IRANDOC)</title>

تصوير شماره‌ 1. الگوي‌ ساده درج‌ فراداده‌ در سند «اچ‌تي‌ام‌ال‌»

اگر مايل‌ نيستيد كه‌ صفحه شما توسط‌ موتور كاوش‌ بازديد و نمايه‌ شود ازبرچسب‌ زير استفاده‌ كنيد:

الگوي‌ درج‌ فراداده‌ براساس‌ طرح‌ «هسته دابلين‌»

تصوير شماره‌ 2. الگوي‌ درج‌ فراداده‌ براساس‌ طرح‌ «هسته دابلين‌»

درج‌ فراداده‌ در فايلهاي‌ «پي‌دي‌اف‌»
سندهاي‌ قالب‌ «پي‌دي‌اف‌» نيز داراي‌ امكان‌ درج‌ فراداده‌ هستند. «برچسب‌»هاي‌ فراداده‌اي‌ به‌ صورت‌ خودكار همراه‌ فايل‌ «پي‌دي‌اف‌» توليد مي‌شوند. با ويرايش‌ اين‌ بخش‌ از سند «پي‌دي‌اف‌» مي‌توان‌ داده مناسب‌ را در سند درج‌ و ضبط‌ نمود.
روش‌ ويرايش‌ و درج‌ فراداده‌
در نوار ميله‌اي‌ «اكروبات‌»، فايل‌ موردنظر، و سپس‌ گزينه را انتخاب‌ كنيد. را مي‌بينيد. با كليك‌كردن‌ Document properties در زيرمجموعه اين‌ گزينه‌، در فراداده‌ را مشاهده‌ Document metadata روي‌ آن‌، اطلاعات‌ موجود Document خواهيد كرد. حال‌ اگر فراداده موجود، موردنظر و ، گزينه فرعي‌ مطابق‌ خواست‌ شما نيست‌، از گزينه را انتخاب‌ كنيد. در اين‌ منو properties درباره عنوان‌، موضوع‌، Document summary امكان‌ درج‌ اطلاعات‌ خود نويسنده‌/ ايجادكننده سند، و كليدواژه‌ها را داريد. كليك‌ نماييد و سند را پس‌ از درج‌ اطلاعات‌، روي‌ گزينه OK ضبط‌(save) كنيد.
«برچسب‌»هاي‌ پيش‌نماد، در سندهاي‌ قالب‌ «پي‌دي‌اف‌» حاكي‌ از آن‌ است‌ كه‌ درج‌ فراداده‌ در اين‌ اسناد با استفاده‌ از دو مدل‌ «آردي‌اف‌» و «دي‌سي‌» امكانپذير است‌.

<rdf:RDF xmlns:rdf='http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#'
xmlns:iX='http://ns.adobe.com/iX/1.0/'>
xmlns='http://ns.adobe.com/pdf/1.3/' xmlns:pdf='http://ns.adobe.com/pdf/1.3/'>
<pdf:ModDate>2003-02-22T09:37:59+03:30</pdf:ModDate>
<pdf:Title>Information, communication and technology and Knowledge Management in Iran</pdf:Title>
<pdf:Subject>Islamic Republic of Iran: Country Report</pdf:Subject>
<pdf:Author>Dr. Hussein Gharibi</pdf:Author>
<pdf:Keywords>IRAN, IRANDOC, Reports, Government Repoat, ASTINFO, APIN, Islamic Republic of Iran</pdf:Keywords>
<rdf:li xml:lang='x-default'>Information, communication and technology and Knowledge Management in Iran</rdf:li>
</rdf:Alt>
</xap:Title>
<xap:Description>
<rdf:Alt>
<rdf:li xml:lang='x-default'>Islamic Republic of Iran
Country Report</rdf:li>
</rdf:Alt>
</xap:Description>
<xap:Author>Dr. Hussein Gharibi</xap:Author>
<xap:MetadataDate>2003-02-22T09:37:59+03:30</xap:MetadataDate>
</rdf:Description>
<rdf:Description about=''
xmlns='http://purl.org/dc/elements/1.1/'
xmlns:dc='http://purl.org/dc/elements/1.1/'>
<dc:title>Information, communication and
technology
and Knowledge Management in Iran</dc:title>
<dc:description>Islamic Republic of Iran
Country Report</dc:description>
<dc:creator>Dr. Hussein Gharibi</dc:creator>
</rdf:Description>
</rdf:RDF>

تصوير شماره‌ 3. فراداده‌ در سند «پي‌دي‌اف‌»
ابتدا

«نشر الكترونيكي»(كتاب). تأليف محمود بابائي. پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران 1382.